Leniwe obserwowanie pogodnego nieba i przepływających przez nie chmur to jedna z przyjemniejszych form relaksu (serio, spróbujcie, tylko bez używania smartfona). Wydają się zwiewne, delikatne i niezwykle lekkie, zwłaszcza gdy widać, jak rozwiewa je wiatr. Nawet burzowe cumulonimbusy unoszące się na niebie nie wydają się aż tak ciężkie, skoro wiszą w powietrzu.
Jednak prawdziwa waga może zadziwić. Jak powstaje chmura? Aby powstały chmury, niezbędna jest woda. Ta pochodzi z parowania z powierzchni lądów (wód powierzchniowych i roślin) oraz mórz i oceanów. W atmosferze znajduje się pod postacią pary wodnej. Im cieplejsze powietrze, tym więcej pary wodnej jest w stanie pomieścić.
Aby mogła z powrotem przekształcić się w wodę (tak, chmura to kropelki wody, a nie para), potrzebne są tzw. jądra kondensacji. To małe cząsteczki pochodzące z wybuchów wulkanów, pyłów z pustyń, które są wywiewane przez wiatr, czy pyłów, które są przynoszone na Ziemię z przestrzeni kosmicznej (np. poprzez spalanie się meteorytów). Wokół nich gromadzi się woda, tworząc chmurę.
Ile ważą chmury? Jak z pewnością zauważyliście, chmury różnią się swoim kształtem i rozmiarami. Bez specjalnego zagłębiania się w temat możemy się domyślić, że te pierzaste będą lżejsze niż wypiętrzone burzowe. Pojedyncza chmura może zawierać 800 miliardów metrów sześciennych wody, co daje wagę nawet 500-800 milionów ton!
To oznacza, że zaledwie jedna chmura może ważyć tyle, ile ponad 7 milionów osób o wadze 80 kg. Nie powinno więc dziwić, że jedno przejście jest w stanie uwolnić ogromne ilości deszczu powoduącego niekiedy katastrofalne w skutkach powodzie. Opady deszczu lub śniegu, choć słabsze niż w przypadku chmur burzowych, dają także niezły wycisk.
Według badań ich gęstość wynosi około 1⁄2 grama na metr sześcienny, co zestawiając z objętością rzędu kilku kilometrów sześciennych, daje masę od 500 do nawet 5 tysięcy ton. Te najlżejsze, czyli chmury pierzaste o wyglądzie delikatnych włókien (nie dają opadów, ale zapowiadają pogorszenie pogody) mają gęstość zaledwie kilka gramów na kilometr sześcienny. Ich masa zazwyczaj nie przekracza 100 ton.
Chociaż i tak z perspektywy człowieka to niezwykle dużo, w porównaniu z pozostałymi, zwłaszcza rozbudowanymi w pionie chmurami, to prawdziwe piórka.
Dlaczego chmury nie spadają na powierzchnię Ziemi? Przy najbliższej okazji zwróćcie uwagę na mgłę. Budujące ją kropelki wody są mikroskopijne. Przeciętnie. W górze pomagają utrzymać je pionowe (wznoszące) ruchy powietrza. W chmurach Altostratus i Nimbostratus w zależności od rodzaju frontu prędkość wznoszenia się powietrza wynosi od 0,2 m/s do ok. 1 m/s. W Cumulusach i Cumulonimbusach jest znacznie większa i wynosi przeciętnie 4-5 m/s.
Chmura jest też w rzeczywistości mniej gęsta niż powietrze znajdujące się pod nią. To dlatego często możemy zauważyć charakterystyczne spłaszczenie jej podstawy. Można to porównać do warstwy pianki na powierzchni latte. Oczywiście woda może później spaść w postaci deszczu, ale to już inna historia, o której również.