„`html
Nowoczesne wyzwania dla zarządzania przestrzeniami miejskimi
Współczesne granice administracyjne dużych miast, mimo że istnieją, dla wielu mieszkańców metropolii oraz przyległych gmin straciły na znaczeniu. Dla samorządowców stanowią one jednak duże wyzwanie w kontekście planowania przestrzeni społecznych i ekonomicznych, niezależnych od formalnego podziału administracyjnego regionów.
Historia reform administracyjnych
Prof. Łukasz Mikuła z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu przypomina, że każda reforma terytorialna charakteryzuje się specyficznymi uwarunkowaniami przestrzennymi oraz czasowymi. Polska z 1998 roku, podczas przygotowywania reformy samorządowej, różniła się znacznie od tej obecnej zarówno pod względem demograficznym, jak i przestrzennym.
Zmiany w strukturze demograficznej i przestrzennej
Jednym z najważniejszych trendów jest przekształcanie się stylu życia mieszkańców największych miast, otaczających je gmin oraz powiatów. Pod koniec ostatniego roku, w dwunastu największych miastach Polski, należących do Unii Metropolii Polskich, zamieszkiwało 6,8 miliona osób, stanowiących 18% całej populacji Polski. Natomiast obszary metropolitalne, łącznie z miastami centralnymi, obejmowały ponad 14 milionów ludzi, czyli 37% populacji kraju.
Konferencja w Senacie
Podczas niedawnej konferencji zorganizowanej w Senacie, eksperci oraz samorządowcy podkreślili potrzebę reformy zarządzania metropoliami i aglomeracjami. Wśród wyzwań wymieniono m.in. depopulację, suburbanizację oraz kurczenie się miast. Zdaniem prof. Mikuły, podobne zjawiska demograficzne i społeczne są widoczne również w mniejszych miastach i sąsiadujących gminach wiejskich.
Relacje między miastami a gminami podmiejskimi
Związek pomiędzy miastami należącymi do Unii Metropolii Polskich a gminami podmiejskimi można opisać jako symbiozę. Miasta centralne, jako motory napędowe metropolii, oferują przestrzeń dla firm oraz instytucji edukacyjnych i kulturalnych. Tymczasem gminy podmiejskie zapewniają miejsce do życia, a także często tanie mieszkania oraz kontakt z naturą.
Raport Unii Metropolii Polskich zwraca uwagę na te symbiotyczne relacje oraz wskazuje na niejednorodny rozwój demograficzny poszczególnych regionów. Aby zażegnać obawy związane z procesem starzenia się społeczeństw, samorządy muszą zastanowić się nad polityką prorodzinną, senioralną, migracyjną i finansową.
Zróżnicowania demograficzne dużych miast
Wielkie miasta, choć radzą sobie lepiej z demograficznymi wyzwaniami niż inne regiony kraju, to jednak zauważa się szybsze tempo ich starzenia się. Centra miast wciąż tracą mieszkańców, a te, które pozostają, pogłębiają demograficzne starzenie się społeczności.
Samorządy powinny wdrażać koncepcję projektowania uniwersalnego przestrzeni miejskiej, dostosowaną do młodych, starszych oraz niepełnosprawnych mieszkańców. Dr Piotr Maleszyk z UMCS w Lublinie podkreśla, że samorządy nie mają możliwości stosowania ulg podatkowych, które mogłyby przeciwdziałać migracji młodych i przedsiębiorstw na przedmieścia.
Transport i inne wyzwania infrastrukturalne
Z analizy prof. Mikuły wynika, że ruch mieszkańców między gminami aglomeracji przestał być jednostronny. Coraz częściej mieszkańcy podróżują między różnymi gminami obszaru metropolitalnego, co stawia nowe wyzwania przed planowaniem transportu międzymiastowego.
Współpraca między miastami i sąsiadującymi gminami w zakresie transportu i innych obszarów, takich jak edukacja i kultura, jest kluczem do zbudowania spójnej przestrzeni metropolitalnej. Niestety, dla niektórych samorządów oznacza to oddanie części swoich kompetencji oraz zaakceptowanie ograniczeń rozwoju infrastrukturalnego.
„`