Co to jest trąba powietrzna/tornado? Trąba powietrzna to wir w kształcie stożka, który ma kontakt zarówno z chmurą burzową – cumulonimbusem, jak i podłożem. Powstaje w momencie kontaktu powietrza ciepłego i chłodnego. Jeżeli unoszące się ciepłe powietrze ma wystarczająco dużo siły, może sprawić, że wiatr, czyli poziomy ruch powietrza, będzie odchylany do góry w kierunku pionowym.
Trąby powietrzne to także tornado, te dwa terminy są używane zamiennie. Meteorolodzy w zależności od rodzaju powstawania i intensywności trąb powietrznych określają ich kategorie.
Pierwsze występują gdy w chmurze cumulonimbus (Cb) obecny jest rotujący prąd wstępujący nazywany mezocyklonem. Wtedy taką komórkę burzową nazywamy superkomórką burzową. W takich sytuacjach trąby powietrzne są najmocniejsze i mogą przemieszczać się na znaczne odległości, powodując duże szkody oraz stanowiąc zagrożenie dla zdrowia i życia.
Inne trąby powietrzne związane są z wirującym wiatrem występującym w obrębie chmur Cb związanych z występowaniem zbieżności wiatru i pionowymi ruchami powietrza. W tej kategorii zalicza się trąby lądowe i wodne.
Do określenia intensywności tornad wykorzystuje się skale pozwalające oszacować prędkość wiatru na podstawie spowodowanych przez nie szkód. Do niedawna popularną skalą była skala Fujity (F0-F5), jednak obecnie zastępowana jest ona skalami zmodyfikowanymi, które eliminują ograniczenia oryginalnej skali.
Występowanie trąb powietrznych w Polsce
Według raportu IMGW, w latach 2010-2023 zanotowano 226 przypadków występowania trąb powietrznych, przy czym:
- W 126 przypadkach nie określono intensywności związane głównie z występowaniem w obrebie Bałtyku, gdzie brak zniszczeń uniemożliwia klasyfikację.
- W omawianym okresie trąby powietrzne najczęściej występowały na wybrzeżu, przede wszystkim w okresie wrzesień-październik.
- W przypadku obserwacji na lądzie najczęściej pojawiały się w centrum, na południu i południowym wschodzie Polski. Szczególnie duża liczba trąb powietrznych została zarejestrowana w województwie wielkopolskim.
17 lutego 2022 roku w całej Polsce zanotowano 27 tornad, z czego 15 o sile F2. Pozostałe przypadki wystąpiły na wschodzie kraju i były związane z nadejściem głębokiego niżu „Dudley”.
Silne trąby powietrzne wystąpiły także 15 sierpnia 2008 roku w województwach opolskim, śląskim i łódzkim oraz 14 lipca 2012 roku w Borach Tucholskich. Średnio w Polsce rocznie powstaje co najmniej 10 trąb powietrznych, a najczęściej mają miejsce od maja do września, jednakże przypadki takie jak województwo wielkopolskie pokazują, że mogą one powstać także w chłodniejszą porę roku, o ile zachodzą odpowiednie warunki. Najczęściej formują się między godziną 12:00 a 18:00.