„`html
Rocznica przełomowych wyborów – refleksje uczestników
W dniu rocznicy częściowo wolnych wyborów 4 czerwca 1989 r. prezentujemy wywiad z udziałem prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego oraz księdza Kazimierza Sowy. Rozmowa odbyła się podczas obchodów Święta Wolności i Praw Obywatelskich w Gdańsku 1 czerwca 2024 r.
Przełomowe wybory oczami uczestników
Magdalena Rigamonti i Tomasz Sekielski zapytali Aleksandra Kwaśniewskiego, czy wybory 4 czerwca 1989 były dla niego osobistym rozczarowaniem. Kwaśniewski przyznał, że chociaż sam przegrał startując w wyborach do Senatu, to czuł wyłącznie ekscytację i przekonanie, że Polska właśnie wygrywa. Mimo braku sukcesu we własnej kampanii, uznał ten czas za moment narodzin nowego, demokratycznego porządku.
– Nie powinienem mówić o smutku. Zarówno poczucie nadziei, jak i otwierające się przed nami możliwości, wtedy przeważały – stwierdził były prezydent.
Kwaśniewski wspomina również swojego ojca, który przewidywał wynik wyborów z perspektywy województwa koszalińskiego, zauważając, że wygrana była niemożliwa. Było to dla niego potwierdzenie, że zmiany zapoczątkowane przy Okrągłym Stole, mimo stopniowego tempa, nabierały rewolucyjnego charakteru.
Wspomnienia i emocje towarzyszące głosowaniu
Ksiądz Kazimierz Sowa opisał atmosferę dnia wyborów w Krakowie, gdzie nie istniała cisza wyborcza, a plakaty kandydatów – często ze zdjęciami Lecha Wałęsy – były prezentowane w całym mieście. Mieszkańcy jawnie deklarowali swoje wsparcie, a w seminarium duchownym wszyscy udali się zagłosować.
Sowa przyznał, że towarzyszyła mu wtedy naiwność i przekonanie, że demokracja natychmiast poprawi rzeczywistość. – Poczucie satysfakcji z przegranej komunistów było ogromne, nawet jeśli nie do końca chrześcijańskie – wyznał.
Padło również pytanie o to, jak reagować na głosy, że wybory nie były w pełni wolne. Kwaśniewski przypomniał, że do Senatu wybierano kandydatów w pełni demokratycznie, a Sowa uznał wydarzenia 4 czerwca za moment, w którym zmienił się nie tylko kraj, ale cała część Europy Środkowo-Wschodniej.
Kulisy i konsekwencje wyborów
Lista krajowa i reakcje władz
Aleksander Kwaśniewski wspomniał o problematycznej liście krajowej, na której znalazło się 35 osób ze ścisłego kierownictwa. Większość nie uzyskała mandatów, co pogłębiło kryzys władz. Były nawet głosy wśród elit politycznych, by unieważnić wybory z powodu niepełnego składu Sejmu. To jednak generał Wojciech Jaruzelski przekonywał, aby takich kroków nie podejmować. W efekcie przeprowadzono dodatkowe wybory, a przegrani z listy krajowej nie brali w nich udziału.
Zmiana pokoleniowa i przemiany społeczne
Sześć lat po tych wydarzeniach Aleksander Kwaśniewski został prezydentem, co dla wielu środowisk było zaskoczeniem i źródłem niepokoju — obawiano się powrotu do poprzedniego ustroju. Ksiądz Sowa przyznał, że sam uczestniczył w inicjatywie przeciw Kwaśniewskiemu, która nie przyniosła oczekiwanych rezultatów.
Rozmówcy zgodzili się, że transformacja ustrojowa była procesem złożonym, wymagającym kompromisów i wzajemnego szacunku. Kontakty między światem polityki a Kościołem, mimo różnic, przebiegały zgodnie z zasadami poszanowania, a w negocjacjach przy Okrągłym Stole uczestniczyli również polscy hierarchowie.
Rachunek sumienia – znaczenie i przesłanie
W podsumowaniu rozmowy padła refleksja o tym, jak istotny wpływ na losy kraju miały społeczne i religijne przemiany po roku 1989. Wskazano również, że historia i ocena tej epoki pozostaje ważnym tematem do przemyślenia zarówno dla uczestników, jak i dla kolejnych pokoleń.
- Wybory 4 czerwca 1989 r. były początkiem demokratycznych zmian
- Politycy i społeczeństwo stanęli przed koniecznością redefinicji ładu społecznego
- Doświadczenie tamtych lat kształtowało tożsamość polityczną i społeczną współczesnej Polski
- Refleksje uczestników wskazują na emocjonalny i historyczny wymiar wydarzeń
- Doświadczenia z tamtego okresu są do dziś przedmiotem dyskusji i rozważań
- Wpływ Kościoła oraz elit politycznych na przemiany był kluczowy
„`